Τα έμβια όντα (όσα έχουν ζωή) στον πλανήτη μας αποτελούν μια αλυσίδα. Το κάθε είδος δηλαδή εξαρτάται από το άλλο. Έτσι, αν σπάσει ένας κρίκος της αλυσίδας, καταρρέει όλο το σύστημα. Ας έλθουμε όμως στα δάση μας. Στις αρχές της δεκαετίας του ’50, όταν οι κάτοικοι των ορεινών χωριών μας επέστρεψαν στις βάσεις τους, μετά την τρίχρονη περιπέτεια του εκπατρισμού τους, τα δάση και τα λιβάδια είχαν καταληφθεί από κάθε είδους αγρίμια, τριχωτά και πετούμενα. Τους λαγούς τούς έπιαναν ακόμα και τα μικρά παιδιά με αυτοσχέδιες παγίδες. Τα πουλιά ήταν σε μεγάλη αφθονία: πέρδικες, τσίχλες, συκοφάγοι κ.ά., από τα οποία σήμερα δεν υπάρχει ούτε δείγμα! Εξήντα χρόνια μετά, στις μέρες μας, όλα εξαφανίστηκαν. Το δάσος ερήμωσε απ’ άκρη σ’ άκρη. Περπατάς ώρες ολόκληρες και δεν ακούς ψίθυρο, δεν ακούς πουλιού λαλιά, εκτός από το παράφωνο κρώξιμο της κίσσας, που μοιάζει επικήδειο μοιρολόι στην άγρια ζωή που χάθηκε.
Έναν αιώνα και κάτι πίσω, στις αρχές του 1900, τα πράγματα ήταν απείρως καλύτερα. Την ιστορία που παραθέτω, μού τη διηγήθηκε η μανιά μου (1875-1971), όταν ήμουν ακόμα παιδί, αλλά καρφώθηκε στη μνήμη μου. Πρωταγωνιστής της ήταν ο πατέρας της, ο Μήτρο Πόλκος. Ο γερο-Πόλκος καλλιεργούσε κάθε χρόνο το κτήμα του, που βρίσκεται κάτω από τη βρύση Ιτάμου, με καλαμπόκι, φασόλια, κολοκυθιές και άλλα ζαρζαβατικά. Στην κορφή του κτήματος είχε κάμει μια μεγάλη γούρνα που γέμιζε από το νερό της βρύσης και μ’ αυτό πότιζε τις καλλιέργειές του. Κοντά στη βρύση, ο γέροντας είχε κάμει ένα καλυβάκι, “ίσια που χωρούσε ο ίδιος”, διηγούνταν η μανιά, και εκεί στεγαζόταν από το Μάη ίσαμε το φθινόπωρο, που μάζευε τη σοδειά.
Παντρεμένη η μανιά, με το πρώτο παιδί της, το Γιάννη, ζαλίκα –γύρω στα 1898-99-, ανέβηκε στον Ίταμο, να δει το πατέρα της και να του φέρει λίγο φαΐ μαγειρεμένο. Αφού χαιρετήθηκαν και είπαν τα δικά τους, ο γέρος ξεκρέμασε το παλιοντούφεκο και κατέβηκε αργά το αυλάκι στην άκρη του χωραφιού. Δεν πέρασαν λίγα λεπτά και ακούστηκαν δυο απανωτοί πυροβολισμοί. Σε λίγο έφτασε κι ο γέρος κρατώντας από τα αυτιά δυο σκοτωμένους λαγούς, που τους προόριζε για πεσκέσι στην κόρη και στο γαμπρό του. Στην έκπληξη της μανιάς, πώς μέσα σε λίγα λεπτά βρήκε τους λαγούς και τους σκότωσε, ο γέρος αποκρίθηκε, ότι μέρα νύχτα έχει πόλεμο με τα αμέτρητα αγρίμια: λαγούς, ασβούς, κίσσες και άλλα πουλιά που διεκδικούν επίμονα το μερίδιό τους από τις καλλιέργειές του.
Υπάρχουν και άλλες πολλές μαρτυρίες για την αφθονία της άγριας πανίδας παλαιότερα. Πώς όμως φτάσαμε ως εδώ; Πώς φτάσαμε στην ερήμωση του δάσους; Οι λόγοι είναι πολλοί: Κατά την άποψή μου, πρώτος και σημαντικότερος είναι η τρομακτική ελάττωση του ανθρώπινου πληθυσμού στην ύπαιθρο χώρα. Στα ορεινά χωριά μας ο πληθυσμός που απόμεινε είναι γερασμένος και η γη, στο σύνολό της, μένει ακαλλιέργητη. Κατά συνέπεια, τα άγρια ζώα και τα πουλιά που τρέφονταν από τις ανθρώπινες καλλιέργειες αδυνατούν να επιβιώσουν από έλλειψη τροφής. Είναι ο πρώτος κρίκος της τροφικής αλυσίδας που σπάζει. Η συνέχεια είναι αλυσιδωτή. Όταν λείπουν τα φυτοφάγα, εκλείπουν και τα σαρκοφάγα, από έλλειψη τροφής κι εκείνα, και έπεται συνέχεια.
Ωσάν να μην έφτανε αυτό, την καταστροφή της άγριας πανίδας έρχεται να ολοκληρώσει η ανεξέλεγκτη θήρα και ιδιαίτερα η λαθροθηρία. Στην αρχή κάθε κυνηγετικής περιόδου στρατιές κυνηγών κατακλύζουν την ύπαιθρο και εκτονώνουν το κυνηγετικό μένος τους σε ό,τι κινείται και όχι πάντα σ’ αυτά. Αψευδείς μάρτυρες οι χιλιοτρυπημένες πινακίδες των δρόμων! Ένας ακόμη παράγοντας επιβαρυντικός για την τύχη των άμοιρων θηραμάτων είναι τα σύγχρονα κυνηγετικά όπλα, από τα οποία δεν έχουν πιθανότητα διαφυγής. Ό,τι όμως κι αν καταλογίσουμε στους νόμιμους κυνηγούς, που ασφαλώς δεν αφορούν όλους, η μεγάλη πληγή της θηραματικής πανίδας είναι η λαθροθηρία, η οποία, παρά τα αποσπασματικά μέτρα που λαμβάνει η πολιτεία, δεν κατορθώνει να την εξαλείψει.
Τα εκτροφεία θηραμάτων και οι απαγορεύσεις του κυνηγιού επί ορισμένα χρονικά διαστήματα κατά περιοχές αποδείχτηκε στην πράξη ότι είναι ημίμετρα. Μόνη λύση είναι η απαγόρευση του κυνηγιού επί μεγάλα χρονικά διαστήματα (τουλάχιστο πενταετία) σε καθεμιά από τις μεγάλες περιφέρειες της χώρας εκ περιτροπής (Θεσσαλία, Ήπειρος, Μακεδονία κ.λ.π.), ώστε να δοθεί χρόνος στη άγρια πανίδα να αναπτυχθεί. Θα τολμήσει η Πολιτεία να την εφαρμόσει, υπερβαίνοντας το «πολιτικό κόστος»;
του Λάμπρου Γριβέλλα, Ιούνιος 2014